Zanim Bytom uzyskał prawa miejskie, zanim osadnictwo przeniosło się w rejon dzisiejszego rynku, istniał sobie pewien gród. Znajdował się on na Wzgórzu św. Małgorzaty i odegrał w dziejach miasta niemałą rolę. Tu już w XI wieku istniała prężnie rozwijająca się osada, tu również znalazła się siedziba kasztelani. Dziś wzgórze znajduje się nieco na uboczu współczesnego centrum Bytomia, zaś jego jedyną ozdobą jest niewielki kościółek św. Małgorzaty otoczony niewielkim cmentarzem. W pobliżu wzgórza znajduje się granica pomiędzy Bytomiem a jego dzielnicą – Szombierkami. Pobliskie obiekty, godne uwagi, to dworzec kolejowy, stacja kolejki wąskotorowej oraz szyb Krystyna – jeden z ciekawszych zabytków techniki na terenie miasta.
Wróćmy jednak do samego Wzgórza św. Małgorzaty i jego ciekawej historii.
Istniejący na wzgórzu w XI wieku gród zapoczątkował dzieje miasta. Było to miejsce sprzyjające osadnictwu w okresie wczesnego średniowiecza, głównie ze względu na swe położenie w miejscu o naturalnych walorach obronnych. To niewielkie wzniesienie otaczały dawniej podmokłe łąki oraz wody rzeki Bytomki. Dla drewnianego grodu taka okolica była idealnym miejscem. W XII i XIII wieku na Wzgórzu Małgorzatki miał swą siedzibę kasztelan. W tym czasie powstała również pierwsza świątynia na wzgórzu. Był to niewielki kościółek wzniesiony w stylu romańskim. Już wtedy jego patronką była święta Małgorzata. Dziś w jego miejscu stoi inny kościółek, któremu – zgodnie z tradycją – również patronuje święta Małgorzata. Jest to budowla neogotycka, którą otacza cichy, niewielki cmentarz. Kościołem dziś opiekują się werbiści, których klasztor znajduje się tuż przy kościółku.
